Το καθεστώς του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, μια τυπική στρατιωτική δικτατορία, κλυδωνίζεται μετά από 30 χρόνια απολυταρχικής διακυβέρνησης. Ο δικτάτορας, που πριν γίνει ισόβιος πρόεδρος ήταν αξιωματικός της αεροπορίας, ανέλαβε την εξουσία το 1981, μετά τη δολοφονία του προέδρου Ανουάρ Σαντάτ από παρελαύνοντες στρατιώτες τη μέρα εθνικής γιορτής. Όλοι οι πρόεδροι της χώρας, από την εγκαθίδρυση της Αιγυπτιακής δημοκρατίας το 1953, προέρχονταν από το στρατό.
Οι διαδηλώσεις που συγκλόνισαν τη χώρα τις τελευταίες πέντε μέρες ξεκίνησαν από μια πρωτοβουλία στο facebook. Στις 25 Ιανουαρίου, έντεκα μέρες μετά την έξωση του Τυνήσιου δικτάτορα, οργανώθηκε μέσω της ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης διαμαρτυρία στην κεντρική πλατεία του Καΐρου. Αν και η διαδικυακή πρωτοβουλία συγκέντρωσε 85000 μέλη [1], το καθεστώς δε φάνηκε να ανησυχεί ιδιαίτερα. Περίπου 50000 διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν τελικά σε όλη τη χώρα, ένας εντυπωσιακός αριθμός, αν σκεφτεί κανείς ότι οι συμμετέχοντες γνώριζαν ότι κινδυνεύουν από συλλήψεις μετά βασανιστηρίων. Σε εκτεταμένες συγκρούσεις με την αστυνομία, ειρωνικά ανήμερα της αργίας για τη «γιορτή της αστυνομίας», σκοτώθηκαν δύο διαδηλωτές και ένας αστυνομικός. Δόθηκαν μάλιστα στη δημοσιότητα ερασιτεχνικά βίντεο με εντυπωσιακές σκηνές αστυνομικών που υποχωρούν από τις θέσεις τους κάτω από την πίεση του πλήθους.
Τις επόμενες δύο μέρες συνεχίστηκαν οι διαμαρτυρίες, με δεκάδες χιλιάδες να διαδηλώνουν στους δρόμους του Καΐρου, περιφρονώντας την απαγόρευση κυκλοφορίας που προσπάθησε να επιβάλει η κυβέρνηση.
Την Παρασκευή 26 Ιανουαρίου, αργία και ημέρα προσευχής για τους μουσουλμάνους, η εξέγερση κλιμακώθηκε. Ενώ η κυβέρνηση έκοψε σε όλη τη χώρα το ίντερνετ και την κινητή τηλεφωνία [2], προφανώς για να δυσκολέψει τη συνεννόηση των διαδηλωτών, συγκεντρώθηκαν στους δρόμους του Καΐρου και αλλού εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες, παραλύοντας τις συγκοινωνίες. Σε συγκρούσεις με τα σώματα ασφαλείας σκοτώθηκαν σε όλη την χώρα περισσότεροι από 100 άνθρωποι. Τη νύχτα το πλήθος αγνόησε ξανά την απαγόρευση κυκλοφορίας και η κυβέρνηση κατέβασε το στρατό στους δρόμους του Καΐρου. Καταγράφηκαν εντυπωσιακές σκηνές με τους διαδηλωτές να επευφημούν (!) τους στρατιώτες που επέβαιναν στα άρματα μάχης [3]. Σε πολλές περιπτώσεις οι στρατιώτες επέτρεψαν στους διαδηλωτές να ανεβούν στα τανκς στην κεντρική πλατεία του Καΐρου. Οι πολίτες τραγουδούσαν τον εθνικό ύμνο και κρατούσαν σημαίες ανεβασμένοι πάνω σε κινούμενα άρματα μάχης, που υποτίθεται πως είχαν σταλεί για να επιβάλουν την απαγόρευση κυκλοφορίας.
Το Σάββατο 29 Ιανουαρίου οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, καθώς ο πρόεδρος Μουμπάρακ ανακοίνωσε ανασχηματισμό της κυβέρνησης. Περίπου 50000 άτομα συγκεντρώθηκαν ξανά στην κεντρική πλατεία του Καΐρου. Η αστυνομία αποσύρθηκε ολοκληρωτικά και η διαδήλωση συνεχίστηκε παρουσία του στρατού, ο οποίος στην πλειοψηφία του κράτησε μια εντυπωσιακά ανεκτική στάση προς τους διαδηλωτές.
Τη νύχτα του Σαββάτου το καθεστώς έπαιξε το τελευταίο του χαρτί: Απελευθέρωσε τους φυλακισμένους ποινικούς κρατούμενους και διέταξε την αστυνομία να αποσυρθεί, στοχεύοντας να ενεργοποιήσει τα κοινωνικά αντανακλαστικά περί τάξης και ασφάλειας. Στις καταστροφές και λεηλασίες που ακολούθησαν στο κέντρο και τα προάστια του Καΐρου συμμετείχαν και αστυνομικοί με πολιτικά [4]. Οι κάτοικοι αντέδρασαν συστήνοντας αυτοσχέδιες ομάδες πολιτοφυλακής για να προστατευτούν. Πολλοί διαδηλωτές επέστρεψαν στα σπίτια τους, για να περιφρουρήσουν την περιουσία και τις οικογένειές τους. Παρόλα αυτά τις επόμενες μέρες επέστρεψαν στις διαδηλώσεις έχοντας αποκτήσει και την εμπειρία της αυτο-οργάνωσης. Σε διαφορετικό χρόνο οι διαδηλωτές μάζευαν τα σκουπίδια από την κεντρική πλατεία της πόλης, όπου λόγω των πολυήμερων διαδηλώσεων δε λειτουργούσε καμία δημόσια παροχή. Επίσης συνεργάστηκαν για τη μεταφορά των τραυματιών αλλά και για να επικοινωνούν μεταξύ τους, καθώς το καθεστώς είχε κόψει το διαδίκτυο και την κινητή τηλεφωνία. Είναι ενδιαφέρον ότι οι πολίτες άρχισαν να καλύπτουν μόνοι τους όλο και περισσότερες ανάγκες, που σε φυσιολογικές συνθήκες περιμένουν από το κράτος.
Την Τρίτη 1 Φεβρουαρίου ήταν η κορυφαία στιγμή της εξέγερσης. Ένα εκατομμύριο πολίτες συγκεντρώθηκαν στο κέντρο του Καΐρου με κεντρικό αίτημα την παραίτηση του προέδρου. Ήταν μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις που έχουν γίνει ποτέ στην ιστορία, ενώ πάρα πολλοί πήγαν με τα πόδια λόγω της κατάρρευσης των συγκοινωνιών.
Βλέποντας εκ των υστέρων τις ερασιτεχνικές λήψεις από τις αρχικές διαδηλώσεις μπορεί να δει κανείς ότι η αστυνομία στο Κάιρο έδειξε μικρή προθυμία να συγκρουστεί με τους διαδηλωτές και προτίμησε σε πολλές περιπτώσεις να υποχωρήσει. Ίσως αυτό εξηγεί το γεγονός ότι στο Κάιρο υπήρχε μικρότερος αριθμός θυμάτων από ό,τι στο Σουέζ ή στην Αλεξάνδρεια. Πιθανότατα η τηλεοπτική κάλυψη από τις ταράτσες των μεγάλων ξενοδοχείων του κέντρου να συντέλεσε σ’ αυτό το γεγονός. Πάντως το γεγονός είναι ότι μετά την τέταρτη ημέρα των διαδηλώσεων η αστυνομία δεν μπορούσε πλέον να ελέγξει την κατάσταση, για αυτό και κλήθηκε ο στρατός.
Επίσης, παρατηρώντας την εμφάνιση και τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των διαδηλωτών και έχοντας ζήσει στο Κάιρο για 2 χρόνια την περίοδο 2006-2008, συμπεραίνω ότι πρόκειται κυρίως για νεαρά άτομα της μέσης και ανώτερης οικονομικής τάξης. Άλλωστε οι κινητοποιήσεις οργανώθηκαν αρχικά από το διαδίκτυο, το οποίο θεωρείται μάλλον πολυτέλεια στην Αίγυπτο, αφού μόνο το 1,2% του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε ευρυζωνικό δίκτυο [5]. Την πρώτη εβδομάδα των γεγονότων δε συμμετείχε στις διαδηλώσεις ποσοστό μεγαλύτερο από 1% του πληθυσμού του Καΐρου των 20 εκατομμυρίων. Οι εξαθλιωμένοι, συντηρητικοί πληθυσμοί των παραγκουπόλεων της πρωτεύουσας [6] δε θεώρησαν ότι τα γεγονότα τους αφορούν, τουλάχιστον στην αρχή. Στην εξέγερση πρωτοστάτησαν οι άνεργοι νέοι με πανεπιστημιακή μόρφωση, που χρησιμοποιούν ως εργαλείο επικοινωνίας το διαδίκτυο. Αυτή η νέα γενιά έχει τη μόρφωση και την ενημέρωση να αποκτήσει ηγετικό ρόλο στην κοινωνία, αλλά αισθάνεται πολιτικά και οικονομικά αποκλεισμένη. Δε διαφέρει πολύ από την κατάσταση της σημερινής νεολαίας στην Ελλάδα.
Όσον αφορά την προοπτική της κατάστασης, αν πέσει το καθεστώς στην Αίγυπτο θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα ακολουθήσουν και άλλα απολυταρχικά καθεστώτα στην περιοχή. Οι ΗΠΑ αποδείχθηκε ότι ακολουθούσαν (για μια ακόμη φορά) κοντόφθαλμη πολιτική στηρίζοντας απολυταρχικά, κοσμικά καθεστώτα ως αντίβαρο στον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Ο τελευταίος μάλλον ενισχύθηκε από την κατάπνιξη κάθε μορφής φυσιολογικής αντιπολίτευσης, που άφησε τη θρησκεία ως το μόνο ανοιχτό πεδίο αντίδρασης στην εξουσία. Παρόλα αυτά το πολιτικό Ισλάμ δεν είναι σε φυσιολογικές συνθήκες πλειοψηφικό στην κοσμοπολίτικη και πολυθρησκευτική αιγυπτιακή κοινωνία. Τα γεγονότα της εξέγερσης στην Αίγυπτο, ενώ δεν ανέδειξαν κάποιον αρχηγό, έφεραν στο προσκήνιο ένα δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας, που δεν έχει σχέση ούτε με το θρησκευτικό φανατισμό ούτε με τη χούντα του Μουμπάρακ. Σε κάθε περίπτωση οι κοινωνίες της Μέσης Ανατολής είναι πολύπλοκες και αυτό θα έπρεπε να το λαμβάνουν υπόψη τους οι δυτικές χώρες, προτού αποφασίσουν να στηρίξουν τα εξέχοντα μέλη της σοσιαλιστικής διεθνούς, Χόσνι Μουμπάρακ της Αιγύπτου και Μπεν Άλι της Τυνησίας.
[3] Συγκεκριμένα διακόπηκε για πέντε μέρες η πρόσβαση στο ίντερνετ και η αποστολή SMS κινητής τηλεφωνίας. Επίσης διακόπηκε η λειτουργία των κινητών για 36 περίπου ώρες. Ήταν η πρώτη φορά που έγινε μια τόσο μακροχρόνια εκούσια διακοπή του ίντερνετ σε μια χώρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου